02 Φεβ Πόσο χρονών φαίνεστε;
[dropcap]Υ[/dropcap]πάρχουν πολλές θεωρίες που εξηγούν γιατί γερνάμε. Από εξελικτική άποψη, η φύση έχει προνοήσει να είμαστε ικανοί και λειτουργικοί όσο διαρκεί η αναπαραγωγική περίοδος. Προσεγγίζοντας, όμως, το θέμα από βιολογική πλευρά, γνωρίζουμε ότι με το πέρασμα του χρόνου τα κύτταρά μας χάνουν την ικανότητά τους να ενεργοποιούνται και να αναπτύσσονται. Αυτό που θα έχετε προσέξει κι εσείς παρατηρώντας την επούλωση ενός τραύματος, έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά και σε επίπεδο γονιδίων. Απαιτούνται μόνο 6 ώρες για να ενεργοποιηθούν τα γονίδια επούλωσης τραυμάτων σε ένα νεανικό δέρμα, ενώ σε ένα γηραιότερο χρειάζονται 30 ώρες! Από τις 1.300 πρωτεΐνες που αναλύθηκαν, αποδείχτηκε ότι υπάρχει μια οικογένεια πρωτεϊνών στην κεράτινη στιβάδα που ταυτοποιήθηκαν ως δείκτες νεότητας.
Γερνάμε, όμως, και από τη συσσώρευση τοξινών, που δεν προέρχονται μόνο από εξωτερικούς παράγοντες. Το ίδιο το σώμα μας παράγει ουσίες, όπως πρωτεΐνες και ένζυμα, που, όταν φθαρούν, πρέπει να καταστραφούν γιατί γίνονται τοξικές. Αν τις αθροίσουμε, φτάνουν τα 7 δισεκατομμύρια μοριακές τοξίνες καθημερινά σε όλες τις στιβάδες της επιδερμίδας, οι οποίες με κάποιον τρόπο πρέπει να απομακρυνθούν για να συνεχίσει το γονιδίωμα να λειτουργεί καλά. Αυτή τη διαδικασία έχει αναλάβει να φέρει εις πέρας το πρωτεάσωμα, ένα φυσικό σύστημα πρωτεόλυσης που λειτουργεί ως «οικολογικός απορριμματοφάγος». Η δραστηριότητά του, όμως, με το χρόνο μειώνεται και όσο οι κατεστραμμένες πρωτεΐνες συγκεντρώνονται στα κύτταρα, τόσο αυτά χάνουν την καλή υγεία τους και υπολειτουργούν, με συνέπεια να χάνει και η επιδερμίδα την ομοιόστασή της.
Φέτος, συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τότε που τρεις νομπελίστες Χημείας ανακάλυψαν με ποιον τρόπο «ανακυκλώνονται» οι πρωτεΐνες σε μια περιοχή των κυττάρων που λέγεται πρωτεάσωμα. Και με τη σχετικά πρόσφατη αποκωδικοποίηση των 20.000 γονιδίων μας που κωδικοποιούν τις πρωτεΐνες, οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή των κυττάρων και με την πρόοδο που έχει σημειωθεί στη μοριακή βιολογία μέσα από τους νέους κλάδους της γονιδιωματικής και της πρωτεωμικής, τη χημεία, τη βιοτεχνολογία και τη νανοτεχνολογία, η πρόκληση ήταν να βρουν τρόπους διέγερσης και σύνθεσης αυτών των πρωτεϊνών και να ενισχύσουν το μηχανισμό αποδόμησής τους, εξασφαλίζοντας έτσι την ανανέωση των κυττάρων.
Εξετάζοντας 4.400 λειτουργικά γονίδια από ένα νεανικό και από ένα πιο ώριμο δέρμα, εντόπισαν 184 γονίδια που κωδικοποιούν για πρωτεΐνες κοινές μεταξύ τους, οι οποίες σχετίζονται με τη νεότητα της επιδερμίδας. Αυτή η αποκωδικοποίηση τους οδήγησε στην αναζήτηση ενεργών συστατικών, τα οποία είναι ικανά να επαναδραστηριοποιήσουν την ενεργητικότητα συγκεκριμένων γονιδίων, προκειμένου αυτά να συνθέσουν τις πρωτεΐνες που είναι απαραίτητες για τη νεότητα. Από την άλλη μεριά, μελετώντας τα γενετικά αίτια σχετικά με τη λειτουργία και την υπολειτουργία του πρωτεασώματος, ανακάλυψαν τα 28 γονίδια που ευθύνονται για αυτή τη δραστηριότητα. Το επόμενο στάδιο ήταν να αναζητήσουν ποιο από τα εκατοντάδες φυτικά εκχυλίσματα ήταν ικανό να ενεργοποιήσει το πρωτεάσωμα και να είναι ασφαλής για τον οργανισμό. Και βρέθηκε στη βελανιδιά. Η ουσία κερσετίνη αυτού του αειθαλούς δέντρου, που αποτελεί ένα γνωστό φλαβονοειδές με αντιοξειδωτική δράση, αποδείχθηκε ότι προσφέρει την επιθυμητή ενεργοποίηση του ενζύμου αλλά και είναι ασφαλής για τον οργανισμό. Εκτός από τη βελανιδιά, συναντιέται και σε πολλά λαχανικά, όπως τα κρεμμύδια. Ένα άλλο συστατικό που αναπτύχθηκε μέσα σε εργαστήρια είναι το Pro – Xylane που παράγεται από ξυλόζη , ένα σάκχαρο που βρίσκεται στην οξιά.
Μελλοντικά, ο μηχανισμός του πρωτεοσώματος, εκτός από το κεφάλαιο της αντιγήρανσης, μπορεί να οδηγήσει και στην καλύτερη αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ και ο καρκίνος. Όσο οι έρευνες συνεχίζονται, τόσο και πιο ενδιαφέροντα στοιχεία θα προκύπτουν.