26 Δεκ Η καρέκλα βλάπτει σοβαρά την υγεία

[dropcap]Κ[/dropcap]αρέκλες, ρυθμιζόμενες, περιστρεφόμενες, ψηλές ή χαμηλές, με εύκαμπτη πλάτη, με βραχίονες ή όχι από δέρμα, ξύλο, μέταλλο ή πλαστικό, μοντέρνες ή κλασικές, έχετε σκεφτεί πόσα πράγματα κάνετε και πόσες ώρες περνάτε καθισμένες πάνω σε μια καρέκλα, πολυθρόνα ή σκαμπό; Δουλεύετε, τρώτε, παίζετε, ξεκουράζεστε, διασκεδάζετε, συζητάτε, συναναστρέφεστε, ταξιδεύετε. Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, κάθονται περισσότερες από 13 ώρες κάθε μέρα κατά μέσο όρο. Ωστόσο, η καρέκλα έχει αποδειχτεί ότι όχι μόνο επηρεάζει σοβαρά την υγεία, αλλά μπορεί να είναι και θανατηφόρα.

Ακούγεται περίεργο, αλλά σε αυτό το συμπέρασμα οδήγησαν 18 μελέτες που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία 16 χρόνια σε 800.000 άτομα συνολικά.

Το 2010, για παράδειγμα, η περιοδική έκδοση Circulation δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας έρευνας που παρακολουθούσε 8.800 ενήλικες για επτά συνεχόμενα χρόνια. Αυτοί που καθόντουσαν για περισσότερο από τέσσερις ώρες την ημέρα και παρακολουθούσαν τηλεόραση, είχαν 46% αύξηση των θανάτων από οποιαδήποτε αιτία, σε σύγκριση με τα άτομα που κάθονταν για λιγότερο από δύο ώρες. Άλλοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το κάθισμα για περισσότερο από το ήμισυ της ημέρας περίπου, διπλασιάζει τον κίνδυνο για εμφάνιση διαβήτη και καρδιαγγειακών προβλημάτων. Συνολικά, έχει διαπιστωθεί ότι αν συνδυάσουμε όλες τις αιτίες θανάτου και συγκρίνουμε μία ομάδα που κάνουν καθιστική ζωή με μία ομάδα που είναι πιο δραστήριοι, η πρώτη έχει 50% μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου.

Το ανθρώπινο σώμα δεν έχει σχεδιαστεί για να είναι σε αδράνεια για αυτό καθήμενοι για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρείται κακό. Ο Τζέιμς Λιβάιν, ενδοκρινολόγος που συν-διευθύνει το πρόγραμμα Obesity Solutions στην Κλινική Mayo, στην Αριζόνα και συγγραφέας του βιβλίου Get Up!, έχει εργαστεί στην έρευνα της παχυσαρκίας για αρκετές δεκαετίες μελετώντας την επίδραση της καθιστικής ζωής σε μοριακό επίπεδο, μέχρι τον σχεδιασμό γραφείων. Η έλλειψη κίνησης επιβραδύνει το μεταβολισμό, μειώνοντας την ποσότητα της τροφής που μετατρέπεται σε ενέργεια και οδηγώντας σε συσσώρευση λίπους, παχυσαρκίας, καρδιακών νοσημάτων, διαβήτη, αρθρίτιδα, και άλλων προβλημάτων που έρχονται με το υπερβολικό βάρος. Η καθιστική ζωή κάνει επίσης κακό και σε όσους είναι αδύνατοι. Για παράδειγμα, η συνήθεια να καθόσαστε μετά από ένα γεύμα, ανεβάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, ενώ το αντίθετο μπορεί να τα ρίξει μέχρι και το μισό.

Προβλήματα υγείας που συνήθως τα συνδέουμε με την πολλή τροφή και όχι με την πολύ καθιστική ζωή, μια συνήθεια εξίσου ολέθρια. Ωστόσο είναι πιο εύκολο να αλλάξει.

Το μήνυμα λέγεται «σηκωθείτε!» Μια απλή κίνηση που την κάνετε σε διάφορες περιόδους μέσα στην ημέρα και δεν απαιτεί επισκέψεις στο γυμναστήριο ή καθημερινό τρέξιμο. Πολλές μελέτες υποστηρίζουν την άποψη ότι αυτή η τόσο απλή κίνηση φέρνει καταπληκτικές αλλαγές στην υγεία. Ήδη σε αρκετές χώρες, επιχειρήσεις και σχολεία έχουν καθιερώσει μια σειρά από μέτρα που ενθαρρύνουν τους εργαζόμενους και τους μαθητές να σηκώνονται από τις καρέκλες τους.

Μετρώντας την κίνηση του σώματος

Για να αποδείξει ακόμα περισσότερο τα οφέλη της απλής όρθιας θέσης και βάδισης, ο Τζέιμς Λιβάιν πραγματοποίησε μία ακόμα μελέτη συγκρίνοντας ανθρώπους που ζουν σε αγροτικές κοινότητες με ανθρώπους που ζουν σε βιομηχανικές, αστικές περιοχές. Για να συλλέξει τα δεδομένα μετρώντας πόσες ώρες κάθονταν και πόσες ώρες βρισκόντουσαν σε κίνηση, έραψε μέσα σε ειδικά εσώρουχα μικροσκοπικούς αισθητήρες κίνησης, που κατέγραφαν την κίνηση του σώματος σε 13 κατευθύνσεις κάθε μισό δευτερόλεπτο για 10 ημέρες. Το εσώρουχο φόρεσαν από χωρικοί που ζούσαν σε φυτείες μπανάνας στην Τζαμάικα, μέχρι κάτοικοι στην πρωτεύουσα του νησιού αλλά και κάτοικοι μεγάλων πόλεων στις ΗΠΑ, για 10 ημέρες. Τι έδειξε η μελέτη; Ότι οι άνθρωποι που ζούσαν σε αγροτικές περιοχές στην Τζαμάικα περπατούσαν ως και δύο φορές περισσότερο ακόμη και από τους αδύνατους ανθρώπους που ζούσαν στο Κίνγκστον και στις άλλες σύγχρονες πόλεις. Στις γεωργικές κοινότητες καθόντουσαν μόνο για τρεις ώρες την ημέρα, ενώ αυτοί που εργάζονταν σε γραφείο μπορεί να κάθονταν και για 15 ώρες την ημέρα. Λόγω αυτής της αυξημένης δραστηριότητας, οι άνθρωποι στις γεωργικές περιοχές έκαιγαν 2.000 θερμίδες περισσότερες την ημέρα από ότι οι άλλοι που είχαν θέσεις εργασίας σε γραφείο.

Ήταν εντυπωσιακό πως μια απλή μετατροπή αλλάζοντας τον καθήμενο χρόνο με το χρόνο κίνησης μπορούσε να φέρει τόση μεγάλη διαφορά. Ο ίδιος ονόμασε αυτό το φαινόμενο ΝΕΑΤ από τα αρχικά “nonexercise activity thermogenesis”, δηλαδή θερμογένεση από μη αθλητικές δραστηριότητες. ΝΕΑΤ είναι η ενέργεια που δαπανά ένα άτομο κατά τη διάρκεια της καθημερινής ζωής του.

Στη συνέχεια πραγματοποίησε τη μελέτη σε ανθρώπους που ζουν στο ίδιο περιβάλλον και έχουν παρόμοιες θέσεις εργασίας, θέλοντας να δει αν εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η διαφορά. Σύγκρινε αδύνατους και παχύσαρκους ανθρώπους στις ΗΠΑ που ζούσαν στο ίδιο περιβάλλον και είχαν παρόμοια διατροφή και θέσεις εργασίας. Φορώντας τα ειδικά εσώρουχα ανακάλυψε ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι κάθονταν 2,25 ώρες περισσότερο από τους αδύνατους κάθε μέρα και έκαιγαν 350 θερμίδες λιγότερες την ημέρα.

Τα στοιχεία ήταν ενδεικτικά, αλλά όχι οριστικά. Για να δει μαζί με την ομάδα του αν η καθιστική ζωή προκαλούσε αύξηση του βάρους, έκαναν ένα πείραμα οπού ζήτησαν εθελοντικά από 16 αδύνατους ανθρώπους να τρώνε περισσότερο από το συνηθισμένο, λαμβάνοντας ως και 1000 θερμίδες, ενώ τους παρακολουθούσαν προσεκτικά, κάθε μέρα για οκτώ εβδομάδες. Μερικοί δεν πήραν καθόλου βάρος, ούτε λίπος παρά τις συνολικά 56.000 επιπλέον θερμίδες. Πως παρέμειναν αδύνατοι; Οι αισθητήρες στα εσώρουχα τους έδειξαν ότι είχαν αυξημένο ΝΕΑΤ, δηλαδή κινιόντουσαν περισσότερο, αν και κανένας από αυτούς δεν είπε ότι έκανε μια συνειδητή προσπάθεια για να το κάνουν, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους που παρέμειναν κολλημένοι στις καρέκλες τους.

Η κίνηση είναι τόσο σημαντική βιολογικά όσο η αναπνοή. Στα ζώα επιτρέπει να κυνηγήσουν όταν πεινάνε, να φύγουν όταν απειλούνται, να βρουν ταίρι όταν είναι περίοδο σε αναπαραγωγής. Το ίδιο απαραίτητη είναι και για τη ζωή μας. Πειράματα σε τρωκτικά δείχνουν ότι υπάρχουν περίπλοκα κυκλώματα στον εγκέφαλο που παρακολουθούν και ανταποκρίνονται στη δαπάνη θερμίδων, στις δραστηριότητες και στην ανάπαυση. Αυτά τα κυκλώματα βρίσκονται στην περιοχή που ονομάζεται υποθάλαμος, ο οποίος ρυθμίζει επίσης λειτουργίες όπως τη θερμοκρασία και τους κύκλους ύπνου-εγρήγορσης.

Επιπλέον, έχει αποδειχτεί ότι μέρος του υποθαλάμου διαχειρίζεται την όρεξη και πότε πεινάτε. Εν τω μεταξύ, ένα σύστημα ανάδρασης από τους μυς αισθάνεται τη μυϊκή υπερπροσπάθεια και σηματοδοτεί πότε να καθίσουμε και να ξεκουραστούμε. Όμως ο σύγχρονος τρόπος ζωής, μας έχει κάνει να το ξεχνάμε επιδρώντας αρνητικά σε αυτή την βιολογική εξισορρόπηση.

Τι μπορείτε να κάνετε;

Το πιο σημαντικό είναι να το συνειδητοποιήσετε. Αν και οι τεχνολογίες, όπως οι υπολογιστές και τα βιντεοπαιχνίδια έχουν συμβάλει στη γοητεία της καρέκλας και του καναπέ, η τεχνολογία μπορεί επίσης να είναι ένα μέρος της λύσης. Δεν χρειάζεται να κάθεστε ενώ μιλάτε στο κινητό τηλέφωνο ή στο ασύρματο. Μια σειρά από δημοφιλή γκάτζετ και εφαρμογές έχουν κυκλοφορήσει που μετρούν πόσα βήματα κάνετε, ενώ παιχνίδια όπως το Nintendo Wii ενθαρρύνουν την κίνηση.

Πιο ενεργή μπορεί να γίνει και η εργασία. Ο Τζέιμς Λιβάιν έχει συνεργαστεί με επιχειρήσεις προκειμένου να επανασχεδιάσει τους χώρους εργασίας, ώστε να απελευθερώσει τους εργαζόμενους από την εξαρτώμενη σχέση με την καρέκλα και είναι δική του ιδέα το γραφείο-διάδρομος, οπού ένας υπολογιστής τοποθετείται σε ένα ψηλό τραπέζι με ένα διάδρομο από κάτω που κινείται με αργή ταχύτητα (1 έως 2 mph), ώστε να περπατούσαν κατά την εκτέλεση απλών εργασιών.

Πιο ενεργά μέρη θα μπορούσαν να γίνουν και τα σχολεία. Όπως συμβαίνει σ’ ένα σχολείο στο Ρότσεστερ της Μινεσότα, οι μαθητές ασκούνται στην ορθογραφία περιδιαβαίνοντας και στα μαθηματικά ρίχνοντας μπάλες. Μελέτες δείχνουν ότι οι μαθητές που πηγαίνουν σε σχολεία που προωθούν την κίνηση και τις αθλητικές δραστηριότητες είναι δύο φορές πιο ενεργοί, έχουν έως και 10% υψηλότερες επιδόσεις στα μαθήματα και τα επίπεδα των ορμονών τους βρίσκονται σε πιο υγιή επίπεδα.

Με κατάλληλες μελέτες και σωστούς σχεδιασμούς, ίδιο μπορεί να γίνει και στις πόλεις ώστε να ενθαρρύνουν την κίνηση των κατοίκων. Κάτι που δεν θα προάγει μόνο την υγεία, αλλά θα φέρει θετικά αποτελέσματα και στο περιβάλλον, εξοικονομώντας επίσης χρήματα.

Καρέκλες υπάρχουν παντού. Δεν χρειάζεται όμως να τις χρησιμοποιείτε συνέχεια. Σηκωθείτε όταν τελειώσετε το διάβασμα αυτού του άρθρου. Κάτι που έκανα κ εγώ όταν τελείωσα να το γράφω.

(πηγή: Scientific American magazine)