16 Νοέ Οι εχθροί και οι σύμμαχοι της πέψης

[dropcap]Έ[/dropcap]χετε ακούσει ότι τα έντερα ονομάζονται και ο «δεύτερος εγκέφαλος» μας λόγω ότι το σχήμα που έχουν θυμίζει τον εγκέφαλο; Το πεπτικό σύστημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο.

Η πεπτική δυσλειτουργία μπορεί να είναι υπεύθυνη για μια σειρά ασθενειών, από τη μειωμένη άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος και τις αυτοάνοσες παθήσεις έως την κατάθλιψη και τη χρόνια κόπωση. Αντίστροφα, όσο καλύτερα λειτουργεί το πεπτικό μας σύστημα, τόσο πιο υγιείς είμαστε.

Εκτός από τον αέρα που αναπνέουμε με τους πνεύμονες και τα στοιχεία που απορροφάμε από το περιβάλλον μέσω του δέρματος, όλα τα υπόλοιπα δομικά και διατροφικά στοιχεία εισέρχονται στον οργανισμό μας μέσω του γαστρεντερικού συστήματος. Η διαδρομή από την πρόσληψη της έως το στομάχι και το έντερο είναι μία εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία κατά την οποία μπορούν να δημιουργηθούν πολλά προβλήματα. Επιπλέον, το παχύ έντερο είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα που έχει εννέα φορές περισσότερα βακτήρια σε σχέση με τα κύτταρα του υπόλοιπου σώματος.

Η πεπτική λειτουργία

Η πέψη ξεκινά από το στόμα οπού τα ένζυμα που περιέχονται στο σάλιο αρχίζουν τη διάσπαση του αμύλου. Κατόπιν, οι τροφές μέσω του οισοφάγου περνούν στο στομάχι οπού συντελείται η μηχανική πέψη αλλά και το σημαντικό μέρος της χημικής επεξεργασίας. Το στομάχι παράγει γαστρικό οξύ το οποίο σκοτώνει τα περισσότερα βακτήρια. Το γαστρικό οξύ είναι επίσης σημαντικό για την ενεργοποίηση του ενζύμου που είναι απαραίτητο για τη διάσπαση των πρωτεϊνών.

Τα πεπτικά προβλήματα συχνά αρχίζουν στο στομάχι. Με την αύξηση της ηλικίας μειώνεται η παραγωγή γαστρικού οξέος, που σημαίνει ότι δεν πέπτονται και δεν απορροφώνται όπως θα έπρεπε οι πρωτεΐνες, με αποτέλεσμα να προκαλούνται διαταραχές από το ανοσοποιητικό σύστημα έως την οστεοπόρωση και τις διαταραχές μνήμης.

Η χολή, η οποία παράγεται στο ήπαρ, γαλακτοματοποιεί τα λίπη της διατροφής κάνοντας τα διαλυτά στο νερό ώστε να μπορούν να περάσουν στη λέμφο. Άλλη σημαντική λειτουργία της χολής είναι η αποβολή τοξινών που έχουν παραχθεί στο ήπαρ. Στη συνέχεια, τα θρεπτικά συστατικά περνούν στο λεπτό έντερο. Εκεί, αναμειγνύονται με τους πεπτικούς χυμούς από το πάγκρεας που περιέχουν πεπτικά ένζυμα και ειδικές ορμόνες. Τα ένζυμα, στη συνέχεια, διασπούν τις τροφές στα θρεπτικά συστατικά, ενώ οι ορμόνες ρυθμίζουν τον κορεσμό και το μεταβολισμό.

Στο λεπτό έντερο γίνεται και η απορρόφηση των συστατικών από το βλεννογόνο στο αίμα και τη λέμφο. Η λειτουργία του λεπτού εντέρου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, ώστε το μόνο που δεν απορροφάται και συνεχίζει στο παχύ έντερο είναι οι φυτικές ίνες.

Η τελευταία στάση είναι το παχύ έντερο. Αυτό απορροφά το νερό, ανόργανα άλατα και κάποιες βιταμίνες. Εδώ, υπάρχουν τα πολύ χρήσιμα εντερικά βακτήρια. Η διέλευση του φαγητού από το στόμα στο παχύ έντερο, μπορεί να διαρκέσει από μερικές ώρες μέχρι μερικές ημέρες.

Η σημασία των προβιοτικών και των φυτικών ινών

Υπάρχουν αρκετοί καλοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να καταναλώνουμε άφθονες φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες αποτελούν τροφή για τα «καλά» εντερικά βακτήρια, τα οποία διαφορετικά θα πέθαιναν από την πείνα αφού όλα τα διατροφικά στοιχεία που περιέχουν ενέργεια απορροφώνται πλήρως από το λεπτό έντερο και δεν φτάνουν στο παχύ οπού βρίσκονται τα βακτήρια της εντερικής χλωρίδας.

Οι φυτικές ίνες που προάγουν τη φυσιολογική εντερική χλωρίδα ονομάζονται πρεβιοτικές και τα τρόφιμα που περιέχουν ζωντανά, «καλά» εντερικά βακτήρια ονομάζονται προβιοτικά (όπως πχ το γιαούρτι και το ξινόγαλα). Τα βακτήρια του παχέος εντέρου μεταβολίζουν τις πρεβιοτικές φυτικές ίνες και τις μετατρέπουν σε λιπαρά οξέα μικρής αλυσίδας. Αυτά απορροφώνται από το βλεννογόνο του παχέος εντέρου και πηγαίνουν στο ήπαρ, οπού μεταξύ των άλλων, προάγουν τον μεταβολισμό του λίπους. Παράλληλα, είναι σημαντικά για το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι φυτικές ίνες, επίσης, δεσμεύουν τοξικές ουσίες (όπως τα βαρέα μέταλλα) και βοηθούν στην απέκκρισή τους.

Τα πιο συχνά γαστρεντερικά προβλήματα

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα)

Υπολογίζεται ότι αφορά το 20% του πληθυσμού, το οποίο συναντάται πιο συχνά στις γυναίκες. Ο όρος περιλαμβάνει μία ποικιλία διαταραχών. Τυπικά συμπτώματα είναι ο πόνος και η δυσφορία στην κοιλιά και το αίσθημα του φουσκώματος. Ένα χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι η εναλλαγή της δυσκοιλιότητας με διάρροια. Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται συχνά, η ιατρική δεν διαφωτίζει για την αιτία του. Δεν υπάρχουν εξετάσεις που μπορούν να καθορίσουν αν ένας ασθενής πάσχει από το συγκεκριμένο σύνδρομο. Η διάγνωση τίθεται αποκλείοντας άλλες αιτίες όπως για παράδειγμα χρόνιες εντερικές φλεγμονές (νόσος του Κρον, ελικώδης κολίτιδα, νόσοι κολλαγόνου) και κλασικές δυσανεξίες (στη λακτόζη και στη γλουτένη). Το σύνδρομο αυτό είναι, στην ουσία, μία φλεγμονώδης κατάσταση. Τα συμπτώματα προκαλούνται ή επιδεινώνονται και από ψυχολογικούς παράγοντες, όπως το στρες και η ανησυχία και από διάφορους τύπους τροφίμων. Επίσης, φαίνεται πως ακολουθεί ή εμφανίζεται πριν από άλλες διαταραχές, όπως η ινομυαλγία και το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης.

Πως αντιμετωπίζεται: θα πρέπει να αποκλειστεί ότι υπάρχει τροφική δυσανεξία (όχι μόνο στη λακτόζη και στη γλουτένη) και να εξεταστεί εάν η λειτουργία του πεπτικού συστήματος είναι φυσιολογική. Εάν τα συμπτώματα προκαλούνται από τρόφιμα, καλό θα είναι να κρατήσετε ένα ημερολόγιο διατροφής για μία χρονική περίοδο καταγράφοντας τι τρώτε ώστε να συνδέσετε τα συγκεκριμένα συμπτώματα με το είδος των τροφών που τα προκαλούν. Λάβετε όμως υπ’ όψιν ότι τα συμπτώματα μπορούν να κάνουν και τέσσερις ημέρες μέχρι να εμφανιστούν από την πρόσληψη μίας τροφής.

Τροφική δυσανεξία

Περίπου το 1/5 του πληθυσμού στο δυτικό κόσμο αισθάνεται ότι κάποιο τρόφιμο του προκαλεί δυσφορία κε τη μορφή δυσκοιλιότητας, διάρροιας, ναυτίας, πόνου στο στομάχι, μετεωρισμού, γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης κ.α. Άλλα συμπτώματα είναι κ κεφαλαλγία ή ημικρανία, οι μυϊκοί πόνοι και η δυσκολία στη συγκέντρωση. Μερικοί γίνονται ευερέθιστοι και υπερκινητικού, άλλοι εμφανίζουν υπνηλία. Το λεπτό έντερο είναι σαν ένα «κόσκινο», ένα τείχος προστασίας από τον έξω κόσμο. Σε περιπτώσεις τροφικός δυσανεξίας, παύει να λειτουργεί απόλυτα φυσιολογικά γιατί έχουν δημιουργηθεί βλάβες (σαν μεγάλες τρύπες) στο βλεννογόνο. Αυτό σημαίνει ότι μεγαλύτερες πρωτεΐνες από τα τρόφιμα μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος και αυτό οδηγεί σε αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι πιο κοινές μορφές τροφικής δυσανεξίας είναι:

Δυσανεξία στη γλουτένη. Βρίσκεται κυρίως στο σιτάρι, αλλά μπορεί να παρατηρηθεί δυσανεξία και σε άλλα είδη σιτηρών όπως η σίκαλη, το κριθάρι και σε πολύ μικρότερο βαθμό, η βρώμη.

Δυσανεξία στην λακτόζη. Υπολογίζεται ότι το 80% του πληθυσμού αναπτύσσει στην ενήλικη ζωή του δυσανεξία στο σάκχαρο του γάλακτος.

Δυσανεξία στη φρουκτόζη. Υπάρχουν δύο κορφές δυσανεξίας στη φρουκτόζη. Η μία είναι μία σπάνια, κληρονομική και δυνητικά σοβαρή νόσος αποτέλεσμα της κακής απορρόφησης της φρουκτόζης από το έντερο που οφείλεται σε ενζυμική ανεπάρκεια. Τα συμπτώματα είναι πόνος στο στομάχι και διάρροια αλλά και επιληπτικές κρίσεις, ίκτερος, ηπατική δυσλειτουργία της διεύρυνσης, ναυτία, κόπωση και εναλλαγές της διάθεσης. Η άλλη, κοινή, μορφή εκδήλωση, είναι η αίσθηση δυσφορίας στην κατανάλωση φρούτων, ζάχαρης και μερικών λαχανικών.

Πως αντιμετωπίζεται: Η διάγνωση της τροφικής δυσανεξίας είναι πολύπλοκη και απαιτεί γιατρό με ειδικές γνώσεις στο θέμα, όπως και ειδικές διατροφικές οδηγίες. Η δυσανεξία στη λακτόζη μπορεί να ανιχνευθεί με εξετάσεις αίματος. Εάν υποπτεύεστε ότι έχετε δυσανεξία σε ένα τρόφιμο, μπορείτε να δοκιμάσετε τη μέθοδο του αποκλεισμού του συγκεκριμένου τροφίμου από το διαιτολόγιο σας για μερικές εβδομάδες. Πολλοί μπορούν να καταναλώσουν μικρές ποσότητες του τροφίμου που τους ενοχλεί, αρκεί να μην το καταναλώνουν καθημερινά, αλλά κάθε 4-5 ημέρες.

Πεπτικό έλκος, γαστρίτιδα

Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλείται από ένα βακτήριο, το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Η λοίμωξη συμβαίνει συχνά στην παιδική ηλικία και είναι χρόνια. Το βασικό σύμπτωμα είναι η περιοδική δυσφορία στο επιγάστριο (κάτω από το στέρνο και πάνω από τον αφαλό, στο κέντρο της κοιλιάς) με τη μορφή καούρας και ξινίλας και εμφανίζεται στο 30% των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί. Περίπου το 10% των ανθρώπων εμφανίζει κάποια στιγμή έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου, ενώ ένας πολύ μικρός αριθμός εμφανίζει καρκίνο του στομάχου, που οφείλεται σε αυτό το βακτήριο.

Πως αντιμετωπίζεται: η λοίμωξη μπορεί να ανιχνευθεί με εξέταση αίματος, κοπράνων ή αναπνοής. Η θεραπεία γίνεται με ειδικά αντιβιοτικά.

(Πηγή: από την Κωνσταντίνα Χουλιαρά, περιοδικό pharma plus link)