Συνέντευξη του ψυχίατρου Dr. Bessel Van Der Kolk από την Αλεξία Σβώλου

“Το σώμα θυμάται” και θυμάται πιο πολλά από το νου. ‘Ως δασκάλα πιλάτες και γιόγκα που παρατηρώ και ασχολούμαι με το σώμα, είχα διαβάσει με μεγάλο ενδιαφέρον το βιβλίο του Αμερικανού ψυχιάτρου ολλανδικής καταγωγής Δρ. Μπέσσελ Βαν Ντερ Κολκ. Σε λίγο καιρό, ο ίδιος έρχεται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Σύρο οπού για πρώτη φορά παγκοσμίως διοργανώνετται ένα θεραπευτικό φεστιβάλ, για την επούλωση των ψυχικών τραυμάτων, με την ονομασία «Syros Healing Waves Festival».

Ο Dr. Bessel είναι συγγραφέας του εμβληματικού αμερικανικού best seller “The body keeps the score” («το σώμα θυμάται») και έχει αναπτύξει τη θεωρία πως όταν ένας άνθρωπος υποστεί ψυχικό τραύμα, τιμωρεί τον εαυτό του στερούμενος κάθε απόλαυση. Αν καταφέρει να ανοίξει την ψυχή του στις μικρές απολαύσεις, μπορεί να επουλώσει τα ψυχικά τραύματα που τον βαραίνουν. Λίγες εβδομάδες πριν την διοργάνωση του φεστιβάλ, ο εμπνευστής του, μιλά για την εκδήλωση, που αναδεικνύει τη Σύρο ως θεραπευτικό hub της Μεσογείου.

Το φεστιβάλ στη Σύρο επικεντρώνεται στην επούλωση τραυμάτων ψυχικής φύσεως στους ενήλικους. Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες δημιουργίας τραύματος στην ενήλικη ζωή; Αυτές οι αιτίες συνδέονται με απώλεια/ θάνατο, φυσικό τραυματισμό, φόβο, προδοσία, ερωτική απογοήτευση ή αποτυχία;

Μεγάλο τραύμα είναι η κακοποίηση, η άσκηση βίας. Η ραγισμένη καρδιά και μια αποτυχία στη ζωή τελικά ξεπερνιούνται. Ο θάνατος, η απώλεια έχει μεγάλη σημασία σε ποια στιγμή σου συμβαίνει – αν για παράδειγμα χάσεις τον γονιό σου ενώ είσαι παιδί ναι – αν είσαι μεγαλύτερος και μπορείς να το διαχειριστείς, τότε το τραύμα είναι μικρότερο. Το να χάσει ο γονιός το παιδί είναι πολύ μεγαλύτερο τραύμα, γιατί ανατρέπεται το φυσικά αναμενόμενο.

Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι που εκτίθενται στο ίδιο τραυματικό γεγονός δεν επηρεάζονται στον ίδιο βαθμό. Ποιοι παράγοντες μας καθιστούν περισσότερο ευάλωτους στο τραύμα και τι μας βοηθά να αποκτήσουμε ανθεκτικότητα ακόμα και μέσα από δύσκολες καταστάσεις;

Οι παράγοντες που μας καθιστούν πιο ανθεκτικούς στο τραύμα είναι η ηρεμία, η ικανότητα διαλογισμού, η ηλικία που μας κάνει λιγότερο παρορμητικούς και η εμπειρία. Γι’ αυτό συχνά οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι έχουν απρόσμενη ανθεκτικότητα.

Συχνά μιλάτε για την απόλαυση σαν έναν δυνατό παράγοντα επούλωσης του τραύματος. Μπορείτε να μου διευκρινίσετε τι είδους απόλαυση εννοείτε; Απολαύσεις που αντιλαμβανόμαστε μέσα από τις αισθήσεις; Όπως φαγητό, μουσική, τέχνη ένας χορός, ένα ηλιοβασίλεμα, ένα ποίημα, ένα θεατρικό ή κινηματογραφικό έργο;

Οι απολαύσεις είναι ό,τι αντιλαμβανόμαστε μέσα από τις αισθήσεις μας. Και ό,τι μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς, χαλαροί και χαρούμενοι. Είναι πολύ σημαντική η σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους. Να μαγειρέψουμε μαζί να χορέψουμε μαζί, να παίξουμε και να ακούσουμε μουσική μαζί, να δούμε θέατρο να παίξουμε θέατρο. Εσείς οι Έλληνες είστε πολύ καλοί στο «μαζί». Είναι σημαντικό να ανοίξουμε την καρδιά μας στο «μαζί» και την καρδιά μας και τις αισθήσεις μας στην απόλαυση.

Στην Ελλάδα βιώσαμε πρόσφατα δύο βαθιά συλλογικά τραυματικά γεγονότα. Το 2023 είχαμε την σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών, με 57 νεκρούς σχεδόν όλοι φοιτητές πανεπιστημίου και το 2018, 104 ζωές χάθηκαν στο Μάτι σε μια φονική πυρκαγιά δίπλα στη θάλασσα… Πιστεύετε ότι οι επιζήσαντες τέτοιων μεγάλων μαζικών τραγωδιών μπορούν να επουλώσουν τις πληγές τους με την επανασύνδεση με τους άλλους ανθρώπους, την απόλαυση και τον εσωτερικό τους κόσμο;

Στις μεγάλες καταστροφές ο κόσμος στέκεται μαζί και οι επιζήσαντες φτιάχνουν μια κοινότητα που μένει ενωμένη. Είναι πολύ σημαντικό το ότι δεν ρίχνει ο ένας στον άλλον την ευθύνη. Σε άλλα τραύματα νιώθεις ότι φταις, ότι το προκάλεσες. Σε τέτοιες καταστάσεις δεν το έχεις προκαλέσει και δεν θα σου ρίξουν το φταίξιμο. Μια δυσανάλογα μεγάλη καταστροφή ήταν το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους του World Trade Center της Νέας Υόρκης, με περισσότερους από 5000 νεκρούς. Τότε ο κόσμος της Νέας Υόρκης ενώθηκε με τους επιζήσαντες της τρομοκρατικής επίθεσης και όλοι μαζί δημιούργησαν μία κοινότητα για να ξεπεράσουν αυτό που έζησαν.

Η θεραπεία του τραύματος μπορεί να δημιουργήσει αλλαγή, να κάνει την διαφορά από την πρώτη συνεδρία ή είναι υποχρεωτικά μια μακράς διαρκείας διαδικασία; Κατά μέσο όρο πόσες συνεδρίες απαιτούνται για κάποιον συμμετέχοντα προκειμένου να νιώσει σημαντική ανακούφιση; Μπορεί να υπάρξει υποτροπή; Όταν κάποιος δουλέψει με το τραύμα του ξαναγυρίζει στο σημείο αφετηρίας του ή παραμένει πιο ευάλωτος σε μελλοντικά τραύματα;

Όσον αφορά την διάρκεια των θεραπειών προφανώς μιλάμε για εξατομικευμένη προσέγγιση ανάλογα με κάθε περιστατικό και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η θεραπεία είναι ένα ταξίδι. Μπορεί να χρειαστείς αρκετές συνεδρίες, μπορεί να χρειαστεί να βρεθείς ξανά με τον θεραπευτή σου, μπορεί κάτι που θα συμβεί στο μέλλον να ξυπνήσει ένα παλιό τραύμα, άρα η διάρκεια είναι απολύτως εξατομικευμένη.

Ο Bessel Van der Kolk είναι Αμερικανός ψυχίατρος με έδρα τη Βοστώνη και καταγωγή από την Ολλανδία. Στις ΗΠΑ θεωρείται από τους πλέον διάσημους καθηγητές Ψυχιατρικής και διδάσκει στην Ιατρική Σχολή του Boston University. Επίσης, είναι πρόεδρος του Ερευνητικού Ιδρύματος στο Τραύμα, που βρίσκεται στο Brookline, Massachusetts, αλλά και εκπαιδευτής, ερευνητής και συγγραφέας. Από το 1970 και μετά η έρευνα του εστίασε στο μετατραυματικό στρες (post-traumatic disorder). Έχει συγγράψει τέσσερα βιβλία ανάμεσα τους, το New York Times best seller «The body keeps the score» (σε ελεύθερη απόδοση, «το σώμα θυμάται»).

Με τίτλο «η γνώση της απόλαυσης» το θεραπευτικό φεστιβάλ που θα πραγματοποιηθεί στη Σύρο, στοχεύει να επαναπροσδιορίσει την ψυχική υγεία και την ευεξία. Πρόκειται για μία μοναδική στο είδος της εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο όμορφο κυκλαδίτικο νησί από τις 2 έως και τις 5 Οκτωβρίου 2025.

Μέσα από αυτή την εκδήλωση η Σύρος καθιερώνεται σαν ένα παγκόσμιο hub που θα φέρει κοντά ειδικούς οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα της ψυχικής υγείας και αναζητούν ολιστικές μεθόδους για την βελτίωση της ευεξίας. Στην καρδιά των δράσεων του θεραπευτικού φεστιβάλ, βρίσκεται η εξερεύνηση της απόλαυσης ως «εργαλείο» για την επούλωση των ψυχικών τραυμάτων. Οι δράσεις του φεστιβάλ θα γεφυρώσουν αρχέγονες γνώσεις με τις τελευταίες εξελίξεις στις νευροεπιστήμες και οι συμμετέχοντες θα κληθούν να επιβιβαστούν σε ένα ταξίδι, προσωπικής εξέλιξης και συναισθηματικής επιβράβευσης.

Η πραγματοποίηση του φεστιβάλ wellbeing στο νησί της Φραγκοσυριανής κυράς, τοποθετεί με διαφορετικό τρόπο την Σύρο στον χάρτη του ιατρικού τουρισμού, δημιουργώντας έναν ακόμα πυλώνα για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα. Έτσι μετά την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή – που σέρνει το άρμα του ιατρικού τουρισμού στην πατρίδα μας – αλλά και την αισθητική οδοντιατρική, την καρδιολογία, την πλαστική επανορθωτική χειρουργική, τα ορθοπεδικά περιστατικά και την βαριατρική χειρουργική, η ψυχική υγεία και η ευεξία αναδεικνύονται ως ζωτικοί τομείς της υγείας και του τουρισμού υγείας, συμβάλλοντας από το δικό τους μετερίζι, στην βιώσιμη ανάπτυξη της πατρίδας μας.